Bronşektazi nedir? Bronşektazi belirtileri, korunma yöntemleri ve riskleri nelerdir?

15 soruda Bronşektazi. Tekrarlayan soğuk algınlığı, iltihaplı, kanlı ve kötü kokulu balgam, nefes darlığı, çomaklaşmış parmaklar Bronşektazinin başlıca belirtileridir. Tedavisi bulunmayan hastalığın semptomları  yönetibilirken, cerrahiye uygun hastalarda ise ameliyat çözüm olabiliyor. Peki Bronşektazi hastaları konforlu bir yaşam için neye dikkat etmeli? Göğüs Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Özkan Demirhan yanıtladı.

Bronşektazi Nedir?

Bronşektazi hava yollarımızın (akciğerlerimize doğru ağaç dalları gibi dallanan solunum sistemimizin) hasar görmesi ve genişlemesi ile oluşan akciğer rahatsızlığıdır. Hasarlı hava yolları, akciğerlerde biriken sekresyonu (mukusu) temizleyemez. Bu durumda bakteriler ve virüs gibi enfeksiyon ajanları bu sekresyonun içinde çoğalır ve akciğerlerimizde daha fazla iltihaplanmaya ve hasara neden olur. İşte bu durumda akciğer içinde genişleyen ve hasar gören yapıya Bronşektazi denir.

Bronşektazi ve Bronşit Arasındaki Fark Nedir?

Bronşektazi ve bronşit, akciğerlerimizde sekresyon (yani mukus) birikimine neden olur ve öksürük gibi semptomlarla kendini gösterir. Bronşektazi hava yollarımızın kalıcı olarak genişlemesine - hasar görmesine neden olur, bronşit ise kalıcı hasara neden olmayan geçici bir enfeksiyondur.

Bronşektazi Tipleri Nelerdir?

Bronşektaziyi hava yollarındaki hasarın radyolojik olarak görünümüne göre sınıflandırabiliriz. Silindirik (veya tübüler), variköz veya kistik şeklinde sınıflandırırız. Silindirik bronşektazi bronşektazinin en yaygın ve en az ciddi biçimidir. Kistik bronşektazi en ağır şeklidir. Bronşektaziyi ayrıca yaygınlığına göre sınıflandırbilirz. Fokal (bir alanda) veya yaygın (akciğerlerinizin birçok alanında) olarak sınıflandırırız. 

Bronşektazi vücudumuzu nasıl etkiler?

Akciğerlerimizin başlangıcındaki solunum ağacı (hava yolları veya bronşlar) bizleri hastalıklardan korumak için bazı savunma mekanizmalarına sahiptir. Bazen can sıkıcı olsa da, mukus (yani sekresyonlar) bu savunma mekanizmalarından biridir. Sekresyonlarımız öksürmekle atılamadığında, hava yollarımızda kalıcı hasara neden olur.

Mukus vücudunuzu nasıl korur?

Hava soluduğumuzda, zararlı parçacıklar hava yollarımızdaki mukusta hapsolur. Daha sonra, milyonlarca küçük, kıl benzeri yapı (silya), dalgaların kıyıya moloz getirmesi gibi mukusu akciğerlerimizden dışarı atmak için koordineli bir hareket kullanır. Buna mukosiliyer temizleme denir. Mukusu öksürür veya yutarsak, burada hapsolmuş parçacıklar mide asidiniz tarafından yok edilir.

Bu sistemin herhangi bir parçası çalışmadığında - silyalarımız hasar görmüşse veya hava yollarımızda mukusu hapseden cepler varsa - akciğerlerimizde mukus biriktiririz. Mukusta, çoğalabilen ve enfeksiyonlara neden olabilen bakteriler ve diğer enfektif ajanlar hapsolur. Enfeksiyonların neden olduğu hasar bronşektaziyi daha da kötüleştirebilir.

Bronşektazi ciddi bir akciğer rahatsızlığı mıdır?

Bronşektazi, akciğerlerimizde ne kadar hasar olduğuna bağlı olarak hafif veya şiddetli olabilir. Bazı insanlarda vardır ve bunun farkında bile değildir. Bazı hastalarda ise uzun zamandır vardır ve tekrarlayan enfeksiyonlar akciğerlerine ciddi şekilde zarar vermiştir. Bronşektazili hastaların çoğunda doktor tavsiyesi ve tedavileri ile normal bir yaşam sürebilmektedir.

Bronşektazinin belirtileri nelerdir?

● Bol miktarda balgam çıkarma ve iltihaplı (İrinli) öksürük.

● Tekrarlayan akciğer enfeksiyonları ve soğuk algınlığı.

● Kötü kokulu balgam.

● Nefes darlığı (dispne).

● Hırıltı - Kanlı balgam (hemoptizi).

● Tırnakları kıvrık şişmiş parmak uçları (çomaklaşması).

Belirtilerin o kadar kötü olmadığı zaman dilimleri olabilir ve ardından belirtiler kötüleştiği için bir alevlenme yaşayabilir hastalar. 

Alevlenme belirtileri ise şunlardır: 

● Aşırı yorgunluk (bitkinlik).

● Ateş, titreme.

● Artan nefes darlığı.

● Gece terlemeleri.

● Küçük çocuklarda gelişme geriliği.

Bronşektaziye ne sebep olur?

Bronşektazi, hava yolu hasarının iki aşaması nedeniyle oluşur. İlk aşamada hasar veya instrüksiyon, akciğerleri etkileyen bir enfeksiyon, inflamatuar bozukluk veya başka bir rahatsızlıktan kaynaklanır. Bronşektazili hastaların yaklaşık yüzde 40'ı kadarında ilk nedeni bilmez.

Bu inflamasyonu takiben, akciğerlerimize daha fazla hasar veren iltihaplanma ve tekrarlayan enfeksiyonlar geçirme olasılığımız artar ve bundan sonra akciğerimizde bir kısır döngü oluşur.

Bronşektaziye hangi hastalıklar neden olur?

Bronşektazinin ilk hasarını başlatan bazı özel nedenler şunlardır:

* Kistik fibrozis (ABD’de ve batı ülkelerinde en sık neden).

* Mikobakteriyel enfeksiyonlar, MAC enfeksiyonları veya tüberküloz (TB) gibi (Dünya çapında en sık neden).

* Romatoid artrit (RA), inflamatuar bağırsak hastalığı (IBD), lupus (SLE) ve Sjögren sendromu gibi otoimmün veya inflamatuar bozukluklar.

* Hava yollarını tıkayan ve mukus temizliğini engelleyen yabancı cisimler, tümörler veya lenf düğümleri

* Bağışıklığı azaltan ve enfeksiyon riskini artıran durumlar (HIV ve hipogamaglobulinemi gibi). 

* Primer siliyer diskinezi

* Organ nakli. Nakil ilaçları bağışıklığı azaltır ve enfeksiyon ve bronşektazi riskini artırabilir.

* Alerjik bronkopulmoner aspergilloz (ABPA), bir mantar türüne karşı alerji.

* Radyasyondan kaynaklanan fibrozis (veya skar dokusu).

* Alfa-1 antitripsin eksikliği.

COVID-19 bronşektaziye neden olur mu?

Araştırmalar COVID-19'un bronşektaziye neden olan çok yaygın bir neden olmadığını göstermektedir. Ancak COVID-19 ile akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS) geçirdiyseniz, psödobronşektaziye yani yalancı bronşektaziye neden olabiliyor. Psödobronşektazi bronşektaziye benzer, ancak tekrarlayan enfeksiyon ve akciğer hasarı döngüsüne neden olmak yerine zamanla düzelir.

Bronşektazide Tanı Yöntemleri Nelerdir?

Bronşektaziyi teşhis etmek veya diğer rahatsızlıkları ekarte etmek için bir dizi test yapabilir, bunlar şunları içerir:

● Akciğer tomografisi 

● Kan testleri ve balgam kültürleri. 

● Akciğer fonksiyon testleri. 

● Genetik test. 

● Ter testi (Özellikle kistik fibrozis düşünülüyorsa)

● Bronkoskopi( Yabancı cisim ve bronşa baskıyı görmek için)

Bronşektazi nasıl tedavi edilir?

Bronşektazi maalesef tamamen tedavi edilemez, ancak semptomları tedavi edebilirsiniz. Tedavide temel prensip bronşektazide oluşan sekresyonları yani mukusu temizleyerek enfeksiyonları tedavi etmektir. Hastalığın ciddiyetine bağlı olarak, medikal yani ilaç tedavisi veya akciğer refabilitasyonuna yönelik fizik tedavi önerebilir. Ayrıca sekresyonlarda kurtulmanıza yardımcı olan tıbbi cihazlar da kullanılır.

Bronşektazi altta yatan bir hastalıktan kaynaklanıyorsa, bu durumu tedavi etmek semptomların düzelmesine yardımcı olabilir. Lokal yani yaygın olmayan bir bronşektazi alanı varsa cerrahi kesin çözümdür. Özellikle minimal invazif cerrahi (VATS veya Robotik cerrahi) hastalara uygulamaktayız.

Bronşektazi riskini nasıl azaltabiliriz?

Öncelikle doğumdan itibaren aşılar düzenli ve zamanında yapılmalıdır. (Boğmaca, kızamık gibi önlenebilir hastalıklar için ). Erişkin yaşlarında ise pnömokok ve grip aşılarımızı düzenli yaptırmalıyız. Düzenli check-up yaptırmalıyız. Düzenli egzersiz yapmalıyız ve sağlıklı beslenmeliyiz. Sigara dumanı, buhar, duman ve gazlar gibi akciğerlerinize zarar verebilecek şeylerden uzak durmalıyız.

Bronşektazi Hastalığımız Varsa Bizleri Ne Bekleyebilir?

Öncelikle bronşektazi hastasının şunu bilmesi gerekir. Bronşektazili yani hasarlı akciğer geri döndürülemez. Ancak bronşektazinin semptomlarını yönetebiliriz. Bronşektazi hastalığınızın ne kadar şiddetli olduğuna, tedaviye ne kadar iyi yanıt verdiğinize ve başka hangi sağlık sorunlarına sahip olduğunuza bağlı olacaktır. Fizik tedaviler uygulamanız veya günlük ilaç almanız gerekebilir. Daha şiddetli vakalar yaşam kalitenizi etkileyebilir.

Bronşektazi Komplikasyonları Nelerdir?

Şiddetli bronşektazi nedeniyle oluşan hasar, yaşamı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilirken basit enfeksiyon tablolarına da yol açabilir. Akciğerleriniz düzgün çalışmıyorsa, kanınıza ve dokularınıza yeterli oksijen ulaşamayabilir ve bu da solunum yetmezliğine neden olabilir. Hava yollarınızdaki kan damarları o kadar hasar görebilir ki şiddetli bir şekilde kanayabilir. Bu olursa kan öksürebilirsiniz. Antibiyotikleri o kadar çok kullanabilirsiniz ki, artık ilaçla tedavi edilemeyen enfeksiyonlara yakalanmaya başlayabilirsiniz.